Serbest Bölgeler, bulundukları ülkenin siyasi sınırları içinde yer alan fakat dış ticaret, vergi ve gümrük mevzuatı açısından gümrük hattı dışında sayılan alanlardır. Serbest Bölgelerde sinai ve ticari faaliyetler için yurtiçinde sağlanandan daha fazla muafiyet ve teşvik uygulanır. Türkiye’de Serbest Bölgeler Türkiye Gümrük Bölgesi’nin parçası olmakla beraber;
- Serbest Dolaşımda olmayan eşyanın herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmadığı; gümrük vergisi, ticaret ve kambiyo uygulamaları bakımından Türkiye gümrük bölgesi dışında kabul edildiği ;
- Serbest dolaşımdaki eşyanın ise, çıkış rejimi hükümlerine tabi tutularak konulduğu yerlerdir.
Bu yazımızda serbest bölgeler üzerine mevzuat bilgilendirmesinden farklı olarak bölgede yürütülen gümrük faaliyetlerini 4 ana başlıkta ele almak ve süreci adım adım işlemek istedim.
-SERBEST BÖLGEYE YURTDIŞINDAN MAL GİRİŞİ
BU İŞLEM 3 AŞAMALI BİR SÜREÇTİR;
1- Serbest Bölge İşlem Formunun (SBİF) hazırlanması
2- Gümrük Statü Belgesi düzenlenmesi
3- SEBİS (Serbest Bölge Bilgisayar Sistemi) kaydı oluşturulması,
1-Yurtdışı gönderici firmanın düzenlemiş olduğu fatura, çeki listesi varsa dolaşım belgesi, nakliyeci beraberinde veya varış öncesinde kargo ile elimize ulaştığında ilk olarak evraklar üzerindeki bilgiler kontrol edilerek GTİP tespit çalışmaları yapılır. Varış sonrası özet beyan tescil işlemi tamamlanınca, serbest bölge işlem formu (SBİF) hazırlanır. (SBİF hazırlayabilmek için öncelikle, serbest bölgede faaliyet gösteren firma yetkilisi adına veya firmayı temsile yetkili olarak gümrük firması personeli adına Nitelikli Elektronik İmza alınması ve serbest bölge uygulama programında işlem yapabilmek için SBBUP YETKİLENDİRME TAAHHÜTNAMESİ ve https://eortak.dtm.gov.tr/ belirtilen diğer evraklar ile yine aynı linkte yer alan kılavuza uygun olarak önce sistem üzerinde yetkilendirme yapılması gerekmektedir. Yetki açıldıktan sonra Serbest Bölge İşlem Formu SBBUP sistemi üzerinden hazırlanabilir)
SBİF hazırlayabilmek için https://eortak.dtm.gov.tr/ linkinden e-imza uygulamaları seçilerek giriş yapılır ve buradan firma adı listeden seçilir ve sbif sayfası açılır. Eşyanın üretim konusu mu yani üretilecek bir mal için hammadde- ara mamül mü yoksa al-sat konusu mu olduğu dikkate alınarak ilgili faaliyet ruhsat alanı seçilir (ÜRETİM RUHSAT / AL-SAT RUHSAT) ve işleme başlanır. Burada elimizdeki mevcut ticari belgelere (fatura, çeki listesi) istinaden eşyaya ait bilgiler yazılır ve sbif son haline getirilince elektronik olarak imzalanır ve bir tescil numarası oluşturulur. Sistem tarafından hesaplanan malın CIF BEDELİ üzerinden %01 fon bedeli serbest bölge hesabına yatırılarak temin edilen dekont ile SBİF ve ticari evraklar birlikte Serbest Bölge Müdürlüğü’nde işleme alınır. Burada kayıt ve kontrol işlemleri tamamlanınca SBİF kullanıcı nüshası iade edilir ve sistem üzerinde işlemler tamamlanır. Bundan sonra 23 haneli bir ID numarası oluşur. Bu ID numarası SEBİS kaydı sırasında gerekli olacaktır.
2-SBİF işlemi ile eş zamanlı olarak GÜMRÜK STATÜ BELGESİ de düzenlenir. Bu belge eşyanın serbest dolaşımda olup olmadığını göstermek üzere eşyanın bölgeye girişi sırasında hazırlanır. Gümrük Statü Belgesi TPS E belge uygulamaları üzerinden 1004 belge kodu ile düzenlenir. Eğer eşya serbest dolaşımda ise bu bilgi statü belgesinde belirtilir ve dolaşım belgesi beyan edilir. Eğer serbest dolaşımda değil ise bu defa statü SERBEST DOLAŞIMDA DEĞİLDİR şeklinde yazılmalıdır. Sistem üzerinden gümrük onayına sunulur ve onaylanınca 23 haneli ID numarası oluşur.
3-SEBIS (SERBEST BÖLGELER BİLGİ SİSTEMİ) Serbest bölgeye giriş yapan taşıt aracının bilgilerinin kaydedildiği sistemdir. Aynı zamanda o aracın getirmiş olduğu eşya için düzenlenen SBİF ID,TRANSİT BEYANNAMESİ/TIR KARNESİ VS.. TESCİL NOSU ve GÜMRÜK STATÜ BELGESİ ID de bu sistemde kayıt edilerek giriş işlemi tamamlanmış olunur.
-SERBEST BÖLGEDEN YURTDIŞINA MAL ÇIKIŞI:
Serbest bölgeden yurtdışına gönderilecek eşya eğer al-sat prosedüründe yani herhangi bir üretim safhası görmeden yurtdışından geldiği haliyle tekrar yurtdışına çıkacaksa, çıkış işlem formu yurtdışına satış faturasına istinaden direkt düzenlenir. Ancak eşya, üretim konusu ise önce üretimde girdi olan tüm hammadde ve ara mamulleri gösteren ÜRETİM BİLGİ FORMU (ÜBF) düzenlenir. ÜBF, SBBUP programı üzerinden hazırlanır. Nihai ürün içerisinde bulunan tüm girdiler bu sistemde kullanılan birim miktarları üzerinden tek tek gösterilerek üretim konusu nihai ürün oluşturulur ve sonra sistem üzerinde onaya sunulur. Onaylandıktan sonra tescil numarası oluşur. Bundan sonra çıkış SBİF, oluşturulan ÜBF no ilişkilendirilerek hazırlanır. Sbif hazırlama usulü bir önceli bölümde anlatıldığı gibidir. Faklı olan şey, bölgeden yurtdışına çıkışlarda fon hesaplanmaz ve gümrük statü belgesi işlemi yapılmaz. Ancak SEBİS yani eşyayı yurtdışına çıkartacak olan araç bilgileri için sistemde yine kayıt açılır ve SBİF ID ve TRANSİT BEYANNAMESİ/TIR KARNESİ VS.. ilişkilendirilir.
Eşya eğer AB üyesi bir ülkeye ATR beraberinde gönderilecekse ve nihai ürünün içinde üçüncü ülke girdisi mevcut ise bu durumda ATR belgesi düzenleyebilmek için üçüncü ülke girdisi olan ürünler için TEV hesaplaması yapılmalıdır. Eğer eşya tamamen serbest dolaşımda ise TEV olmayacağı için ATR belgesi direkt düzenlenir.
-SERBEST BÖLGEYE TÜRKİYE DEN MAL GİRİŞİ
İş akışı açısından -SERBEST BÖLGEYE YURTDIŞINDAN MAL GİRİŞİ başlığı altında yazılanlar ile benzerlik göstermektedir. Burada fark; Türkiye den girişte, bir ihracat beyannamesi olması ve beyannamenin tescil anında, SBİF ve STATÜ ID lerin beyanname EDI BELGELER bölümünde beyan edilerek ilişkilendirilecek olmasıdır. Eşyanın serbest dolaşımda olup olmadığı yine Gümrük Statü Belgesinde belirtilir. SEBİS işlemi aynıdır.
-SERBEST BÖLGEDEN TÜRKİYE YE MAL ÇIKIŞI:
İş akışı açısından -SERBEST BÖLGEDEN YURTDIŞINA MAL ÇIKIŞI başlığı altında yazılanlar ile benzerlik göstermektedir. Burada fark; Türkiye ye çıkışta, SBİF düzenlendikten sonra FOB KIYMET üzerinden %09 fon hesaplaması yapılır ve bu tutar Serbest Bölge hesabına yatırıp dekontu ve ticari evrakları ile birlikte SBİF onaya sunulur. Serbest Bölgeden Türkiye ye çıkış için ithalat prosedürü uygulanmaktadır ve beyannamenin tescil anında, SBİF ve STATÜ ID ler beyanname EDI BELGELER bölümünde beyan edilerek ilişkilendirilir. SEBİS işlemi aynıdır.
Yukarıdaki açıklamaların yanısıra;
Serbest Bölgeler Kanunu’na istinaden bedeli 5000 ABD doları veya karşılığı Yeni Türk Lirasını geçmeyen sarf malzeme ya da yatırım mallar için bölgeye girişte veya bölgeden çıkışta, isteğe bağlı olarak gümrük beyannamesi açmadan 5000 ABD doları altı işlem seçeneği ile sadece işlem formu açılarak işlem yapılabilir
Comments