İTHALATTA HAKSIZ REKABETİN ÖNLENMESİ HAKKINDA UYGULAMALAR “ÜRETİCİ / İHRACATÇI BELGESİ”

Özet

İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi...

Aslında bu konuyu ele almak için önce “Haksız Rekabet” kavramını anlamak gereklidir. Haksız rekabet, Türk Ticaret Kanunu'nun 54. maddesinde, “rakipler arasındaki veya tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri etkileyen aldatıcı veya dürüstlük kuralına aykırı davranışlar ile ticari uygulamalar” olarak tanımlanmış, hukuka aykırı olduğu belirtilmiş ve yasaklanmıştır.

Uluslararası ticarette de “rekabet” en önemli kavramlardan biridir ve ne yazık ki uluslararası arenada da rekabet her zaman istenildiği gibi işlemediğinden birtakım önlemler alma zorunluluğu doğmuştur. Nitekim, rekabetin kötüye kullanmasını önlemek, ülkemizde üretilen bir ürünün üreticilerinin adil olmayan haksız fiyat rekabetinden zarar görmesini engellemek amacıyla “Haksız Rekabetin Önlenmesi” kapsamında çok sayıda düzenleme yapılmış ve Kanun, Yönetmelik ve Tebliğ’ler çıkartılmıştır. “İthalatta Haksız Rekabeti̇n Önlenmesi̇ Hakkında 3577 sayılı Kanun” ve “99/13482 Sayılı Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Karar” dış ticarette bu alanda önemli adımlar olmuştur. Haksız rekabet kavramının uluslararası ticaret platformuna taşınması ile bu defa iki yeni kavram daha kullanılır olmuştur; “Damping” ve “Sübvansiyon”. Anılan Kanun ve Karar da Damping: Bir malın Türkiye'ye ihraç fiyatının, benzer malın normal değerinin altında olması durumu, Sübvansiyon ise “en açık haliyle”: menşe veya ihracatçı ülkenin fayda sağlayan, doğrudan veya dolaylı mali katkısı veya herhangi bir gelir veya fiyat desteği, şeklinde açıklanmıştır.

İthalatta Haksız Rekabeti̇n Önlenmesi̇ Hakkında 99/13482 Sayılı Karar’ da, haksız rekabetin varlığının araştırılması için dampinge veya sübvansiyona konu olan ithalattan maddi zarar gördüğünü veya maddi zarar tehdidi altında bulunduğunu veya bu tür ithalatın bir üretim dalının kurulmasını fiziki olarak geciktirdiğini iddia eden üreticiler veya üretim dalı adına hareket eden gerçek veya tüzel kişilerin veya kuruluşların İthalat Genel Müdürlüğü’ne yazılı olarak başvuruda bulunabileceği ifade edilmiştir. Müdürlükçe re’sen veya şikayet üzerine yapılan inceleme sonucunda dampinge veya sübvansiyona konu olan ithalatın ve bu ithalattan kaynaklanan zararın varlığı konusunda yeterli delillerin bulunması durumunda soruşturma açılır ve soruşturma sonucunda dampingli veya sübvansiyonlu ithalatın varlığı ve bu ithalatın zarara neden olduğu belirlendiğinde, bu zararın önlenmesi amacıyla, damping marjı (normal değerin ihraç fiyatını aştığı miktarı) veya sübvansiyon miktarı kadar veya zararı ortadan kaldıracak daha az bir oran veya miktarda dampinge karşı vergi veya telafi edici vergi, önlem olarak alınır. İlerleyen zamanlarda gözden geçirme toplantıları yapılır ve ilk başta tespit edilen damping veya sübvansiyonun ortadan kalktığına dair delillerin varlığı durumunda da önlem uygulamasına son verilir ya da tehdidin devam ettiğine karar verilmesi durumunda önlem uygulamasına devam edilir.

Bu yazımızda İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkındaki Mevzuat hükümlerine göre yapılan bazı düzenlemelere ve konuya ilişkin örneklere yer verilmiştir. 

Anahtar Kelimeler: Rekabet, Haksız Rekabet, İthalatta Haksız Rekabeti Önlenmesi, Üretici / İhracatçı Belgesi  

1. Giriş 

İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkındaki Mevzuat hükümlerine göre yapılan soruşturmalar sonucunda, bir haksız rekabetin varlığı konusunda karara varılması ile eşyanın menşei ülkeye ve/veya menşe ülkedeki bazı firmalara uygulanacak dampinge karşı vergi veya sübvansiyona karşı vergi uygulamalarında farklı yöntemler uygulanmaktadır. Bazı durumlarda menşe ülke genelinde önlem uygulanırken bazı durumlarda ise ülkedeki bazı üreticiler için önlem uygulanmaktadır. Hatta bazı durumlarda, menşe ülkedeki üreticiler arasında da değişen miktar ve oranlarda damping vergisi veya sübvansiyona karşı telafi edici vergi uygulandığı durumlar olabilmektedir. Konuyu örneklerle açıklayalım; 

ÖRNEK 1: 

7411 - Bakırdan ince ve kalın borular 

GTİP / AÇIKLAMA	ÜLKE	ÜRETİCİ	VERGİ
7411.10.90.00.29  Diğerleri	YUNANİSTAN	Diğerleri	9 CIF %
7411.10.90.00.29  Diğerleri	YUNANİSTAN	Elvalhalcor Hellenic Copper and Aluminium Industry S.A. (Firma Kodu : YUN-HALCOR)	5 CIF %

İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesine İlişkin Tebliğ (No: 2024/12) kapsamında yukarıdaki Tabloda yer alan “Bakırdan ince ve kalın borular” pozisyonunun, GTİP yani Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunda “diğerleri” alt pozisyonunda tanımlanan ürünlerin YUNANİSTAN menşeli olması halinde, dampinge karşı önlem uygulaması vardır. Ancak uygulanacak olan bu önlem eşyayı üreten firmalar bazında değişkenlik göstermektedir. Tabloda unvanı yer alan firmadan yapılan ithalatlarda damping oranı eşyanın CIF kıymetinin %5 i iken diğer firmalardan ithalatlarda damping oranı eşyanın CIF kıymetinin %9 dur. Bu durumda bu eşya grubu için yapılan ithalatlarda eğer tabloda yer alan firmadan bir alım söz konusu ise ve dolayısıyla da daha düşük damping oranından yararlanabilmek için eşyanın üreticisinin/ihracatçısının tabloda yer alan firma olduğuna dair “Üretici /İhracatçı Belgesi” temin edilmelidir.  

ÖRNEK 2  

GTİP / AÇIKLAMA	ÜLKE	ÜRETİCİ	VERGİ
8302.10.00.00.11 Menteşeler (Sivil hava taşıtlarında kullanılanlar hariç)	İTALYA	Diğerleri	1.35 ABD Doları / Kg
8302.10.00.00.11 Menteşeler (Sivil hava taşıtlarında kullanılanlar hariç)	İTALYA	Maggi S.R.L. (Firma Kodu : ITA-MAGGI)	0 ABD Doları / Kg

İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesine İlişkin Tebliğ (No: 2017/21) kapsamında yukarıdaki Tabloda yer alan ürünlerin İTALYA menşeli / çıkışlı olması halinde, dampinge karşı önlem uygulaması vardır. Ancak uygulanacak olan bu önlem eşyayı üreten firmalar bazında yine değişkenlik göstermektedir. Bu defa tabloda unvanı yazılı olan firmadan yapılan ithalatlarda damping oranı “0” iken diğer firmalardan ithalatlarda damping oranı 1.35 ABD Doları / Kg dır. Bu durumda unvanı yer alan firmadan yapılan ithalatlarda, damping uygulanmaması için yine o firmadan “Üretici /İhracatçı Belgesi” temin edilmelidir.   

Ticaret Bakanlığınca yayınlanan İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesine İlişkin 2025/1 sayılı Tebliğ  ile menşe ülke/firma bazında damping veya sübvansiyon önlemine konu ürünlerin ithalinde ÜRETİCİ/İHRACATÇI BELGESİ ibrazı zorunluluğu getirilmiştir. Bu belge, ihracatçısı/tedarikçisi firma tarafından 2025/1 sayılı Tebliğ hükümlerine göre Tebliğ ekinde yer alan “PRODUCER/EXPORTER CERTIFICATE” örneğine uygun olarak, bilgisayar ortamında ve İngilizce düzenlenir, imza yetkisine haiz yetkili tarafından ıslak imza ile imzalanır.  

Üretici/İhracatçı Belgesi, düzenlenme tarihinden itibaren bir yıl geçerlidir. 

Üretici/İhracatçı Belgesi ithalat sırasında gümrük beyannamesi ekinde sunularak beyannamenin 44 no.lu hanesinde beyan edilir. Bu belgenin gümrük beyannamesi ekinde sunulmadığı veya geçersiz olduğu durumlarda ise, ilgili Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Tebliğ içeriğinde belirtilen oranlardan en yüksek oran/miktarda uygulanan damping veya sübvansiyon önlemi (vergisi) uygulanır.  Üretici/İhracatçı Belgesi olmadığı halde Tebliğ içeriğinde belirtilen tabloda yer alan ve daha az oranda damping vergisi uygulanan firmalardan birinden ithalat yapılıyorsa ve bu nedenle de indirimli ya da 0 damping oranı seçilerek işleme girilmiş ise, Üretici/ihracatçı Belgesi sunulmadığı halde indirimli ya da 0 damping oranı seçildiği için bu defa gümrük mevzuatı hükümlerine göre cezai işlem de tatbik edilir. Eşyanın serbest dolaşıma girişinden sonra sunulan Üretici/İhracatçı Belgesi kabul edilmez. 

5- Sonuç 

Dünya ticaret hacminin artması, beraberinde rekabeti getirmekte ancak bazı durumlarda kontrol dışı ve yıkıcı sonuçlara sebebiyet veren “Haksız Rekabet” kavramını oluşturan eylemler ile, bazı üreticiler ve üretim dalları zarara uğramakta hatta yok olmaktadırlar. Bunun önüne geçilebilmek üzere dış ticaret mevzuatımıza bazı önemli düzenlemeler getirilmiştir ve “Haksız Rekabet” engellenmeye çalışılmaktadır.  Günümüzde Ticaret Bakanlığı’mızca yürütülen birçok Haksız Rekabet soruşturması mevcut olup soruşturma konusu ülke- üretici- ürün hakkında detaylı bilgi yine Bakanlığımıza ait web sayfasında;  

https://ticaret.gov.tr/ithalat/ticaret-politikasi-savunma-araclari/damping-ve-subvansiyon/sorusturmalar/tamamlanan-sorusturmalar-completed-investigations”  

linkinden paylaşılmaktadır. Ülkemizdeki üreticilerin haksız bir rekabetin muhatabı olmaları durumunda nasıl bir önlem alacakları hususunda bilgiye ulaşabilmeleri son derece önemli olup Bakanlığımızın bu konudaki duyuru ve paylaşımları dikkatle takip edilmelidir.  

Kaynakça 

- Türk Ticaret Kanunu – 6102, 14.02.2011 tarihli, 27846 sayılı Resmi Gazete 

- İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun – 3577, 01.07.1989 tarihli, 20212 sayılı Resmi Gazete 

- İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Karar (99/13482), 30.10.1999 tarihli, 23861 sayılı Resmi Gazete 

- İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesine İlişkin Tebliğ (No: 2024/12), 05.04.2024 tarihli, 32511 sayılı Resmi Gazete 

- İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesine İlişkin Tebliğ (No: 2017/21) 20.10.2017 tarihli, 30216 sayılı Resmi Gazete 

-  İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesine İlişkin Tebliğ (No: 2025/1) 27.03.2025 tarihli, 32854 sayılı Resmi Gazete 

-  https://ticaret.gov.tr/ithalat/ticaret-politikasi-savunma-araclari/damping-ve-subvansiyon/sorusturmalar/tamamlanan-sorusturmalar-completed-investigations , Ticaret Bakanlığı, 02.05.2025 tarihli erişim